Als u het antwoord dat u zoekt niet kunt vinden, neem dan contact met ons op.
Wat is zoönose? Wanneer ziekten van dieren op mensen overgaan.
De gezondheid van mens, dier en milieu zijn nauw met elkaar verbonden. Een van de duidelijkste voorbeelden hiervan is zoönose, het proces waarbij ziekten van dieren op mensen worden overgedragen. Enkele van ’s werelds grootste gezondheidsproblemen, van historische plagen tot moderne pandemieën, zijn van zoönotische oorsprong.
Maar wat betekent zoönose eigenlijk, en waarom zou het ons iets kunnen schelen?
Zoönose definiëren
Een zoönose (meervoud: zoönosen) is een ziekte of infectie die van nature overdraagbaar is van gewervelde dieren op mensen. Dit omvat bacteriën, virussen, schimmels en parasieten.
Als je ooit hebt gehoord van hondsdolheid, de ziekte van Lyme of vogelgriep, dan heb je ook wel eens gehoord van zoönosen.
Wetenschappers schatten dat ongeveer 60% van alle infectieziekten bij mensen een dierlijke oorsprong hebben en dat meer dan 75% van de nieuwe ziekten (die nieuw zijn in populaties) zoönotisch zijn.
Hoe verspreiden zoönotische ziekten zich?
Er zijn verschillende manieren waarop een ziekteverwekker van dieren op mensen kan overgaan:
- Direct contact: het aanraken van dieren, hun speeksel, bloed, urine of ontlasting. Bijvoorbeeld: hondsdolheid overgedragen via beten.
- Indirect contact: In contact komen met verontreinigde omgevingen, zoals grond, strooisel of water.
- Vector-overdracht: verspreiding via een ander organisme, vaak een insect. Voorbeeld: teken die de ziekte van Lyme overbrengen.
- Voedseloverdracht: het eten van besmet vlees, besmette melk of besmette groenten en fruit.
- Overdracht via de lucht: het inademen van deeltjes die virussen of bacteriën bevatten, zoals de vogelgriep van pluimveebedrijven.
Waarom ontstaan zoönosen?
Zoönotische overdraging, waarbij een pathogeen op mensen overgaat, komt vaker voor onder bepaalde omstandigheden:
- Door verlies van leefgebied en ontbossing komen mens en dier nauwer met elkaar in contact, waardoor de kans op overdracht van ziekten toeneemt.
- Door landbouw en veeteelt ontstaan omgevingen waarin ziekten zich kunnen verspreiden tussen wilde dieren, huisdieren en mensen.
- Door de handel in en consumptie van wilde dieren worden mensen blootgesteld aan onbekende ziekteverwekkers.
- Klimaatverandering verandert de verspreiding van ziekteverwekkende soorten zoals muggen en teken.
Voorbeelden van zoönotische ziekten
- Hondsdolheid: Een dodelijke virusziekte die voornamelijk wordt overgedragen door hondenbeten, maar ook door vleermuizen en andere zoogdieren.
- Ziekte van Lyme: Veroorzaakt door bacteriën die worden overgedragen door teken die zich voeden met herten, knaagdieren en andere gastheren.
- Vogelgriep: een virus dat voorkomt bij wilde vogels en dat pluimvee en soms ook mensen kan infecteren.
- COVID-19: Veroorzaakt door SARS-CoV-2, een coronavirus waarvan men denkt dat het afkomstig is van wilde dieren en zich vervolgens over de hele wereld heeft verspreid.
- Ebola: een ernstige virusziekte die in delen van Afrika voorkomt bij vleermuizen en primaten.
Egels, Tenreks en zoönose
Hoewel egels en tenreks geen grote wereldwijde bronnen van zoönotische ziekten zijn, kunnen ze toch een rol spelen:
- Egels in gevangenschap of revalidatiecentra kunnen drager zijn van de Salmonella-bacterie. Deze bacterie kan op mensen worden overgedragen als de hygiëne slecht is.
- De rol van tenreks bij de overdracht van ziekten, met name op Madagaskar, is minder onderzocht. Maar net als bij veel wilde dieren kan een nauwe omgang zonder voorzorgsmaatregelen risico’s met zich meebrengen.
Dit benadrukt het belang van verantwoorde verzorging van wilde dieren, goede hygiëne en toezicht, zowel bij huisdieren als bij wilde dieren.
Waarom zoönosen belangrijk zijn
Zoönotische ziekten hebben niet alleen te maken met de gezondheid van de mens, ze weerspiegelen ook hoe we met de natuur omgaan. Wanneer ecosystemen verstoord raken, kunnen ziekteverwekkers die ooit in wilde dieren leefden, nieuwe gastheren vinden in mensen of vee.
Daarom promoten veel wetenschappers en organisaties een ‘One Health’-aanpak: het idee dat de gezondheid van mens, dier en milieu onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het beschermen van de biodiversiteit, het verminderen van habitatvernietiging en het bevorderen van dierenwelzijn zijn allemaal onderdelen van het voorkomen van toekomstige zoönotische uitbraken.
Samenvattend
- Zoönose is een ziekte die van dieren op mensen wordt overgedragen.
- De ziekte kan zich verspreiden via contact, vectoren, voedsel en de omgeving.
- Menselijke activiteiten zoals ontbossing, landbouw en handel in wilde dieren vergroten de risico’s.
- Zelfs bekende dieren zoals egels kunnen onder bepaalde omstandigheden zoönotische pathogenen bij zich dragen.
- Om zoönosen te voorkomen, is een holistische aanpak nodig die mens, dier en ecosystemen samen beschermt.
