Als u het antwoord dat u zoekt niet kunt vinden, neem dan contact met ons op.
Bacteriën en virussen
Inzicht in infectieuze bedreigingen in zowel wilde als gevangen populaties
Infectieziekten veroorzaakt door bacteriën en virussen treffen zowel wilde als gevangen egels (Erinaceidae) en tenreks (Tenrecidae), met gevolgen die kunnen variëren van mild tot levensbedreigend. Deze micro-organismen kunnen directe ziekte veroorzaken, fungeren als stille dragers van zoönotische ziekten of bijdragen aan secundaire infecties wanneer het immuunsysteem is aangetast.
Of u nu een huisdiereigenaar, een dierenredder, een onderzoeker of een natuurliefhebber bent, het is belangrijk om te begrijpen welke ziekteverwekkers relevant zijn, hoe ze zich verspreiden en hoe ze beheerd of voorkomen kunnen worden.
Het microbiële landschap: wat zijn bacteriën en virussen?
Bacteriën zijn eencellige organismen die in veel omgevingen kunnen gedijen. Sommige zijn onschadelijk of zelfs nuttig, terwijl andere pathogeen zijn en ziekten kunnen veroorzaken.
Virussen zijn veel kleiner en hebben een gastheercel nodig om zich te vermenigvuldigen. Ze richten zich vaak op specifieke weefsels en kunnen zich onder de juiste omstandigheden snel verspreiden.
Beide kunnen soortspecifiek of zoönotisch zijn, wat betekent dat ze van dieren op mensen kunnen overspringen of omgekeerd.
Veelvoorkomende bacteriële infecties bij egels en tenreks
- Salmonella spp.
Een groot zoönotisch probleem, met name bij Witbuikegels. Wilde en gevangen dieren kunnen asymptomatisch Salmonella bij zich dragen en het via de ontlasting uitscheiden. Overdracht vindt plaats via besmette oppervlakken, strooisel of direct contact.
- Pasteurella multocida
Normaal gesproken een onschadelijke orale bacterie bij veel dieren, kan het abcessen, longontsteking of systemische infecties veroorzaken als het in wonden terechtkomt. Het komt voor bij zowel egels als tenreks, vooral bij dieren die gewond zijn geraakt of in een slechte huisvesting leven.
- Staphylococcus aureus / Streptococcus spp.
Deze bacteriën komen veel voor bij wondinfecties en bacteriële dermatitis. Bij tenreks zijn voetinfecties niet ongebruikelijk als ze op ruwe of onreine ondergronden worden gehouden. Bij egels kunnen huidwonden door zelfzalving of mijten secundair geïnfecteerd raken.
- Mycobacterium spp.
Zeldzaam maar zorgwekkend. Sommige egels (vooral Europese soorten) in het wild zijn positief getest op tuberculose-gerelateerde bacteriën. Dit is relevanter voor natuurbeschermers of onderzoekers, aangezien het ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengt.
- Clostridium spp.
Kan enterotoxemie of ernstige maag-darmziekten veroorzaken bij aangetaste dieren, vooral als het microbioom verstoord is door antibiotica of een slecht dieet.
Virale infecties bij egels en tenreks
- Herpesvirus
Aangetroffen bij Europese egels (Erinaceus europaeus), soms gekoppeld aan encefalitis of systemisch falen. Het is nog niet goed begrepen bij tenreks. Sommige herpesvirussen zijn latent en veroorzaken alleen symptomen onder stress.
- Coronavirus (Erinaceus coronavirus)
Een nieuw coronavirus is geïsoleerd bij wilde Europese egels, voornamelijk in het Verenigd Koninkrijk. Hoewel het niet hetzelfde is als SARS-CoV-2, suggereert het dat egels mogelijk hun eigen soortspecifieke coronavirussen bij zich dragen. De rol van dit virus bij ziekte wordt nog onderzocht.
- Mond-en-klauwzeervirus (MKZV)
Het is bekend dat egels vatbaar zijn voor MKZ-virus, vooral in experimentele contexten. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat ze grote verspreiders zijn bij natuurlijke uitbraken, onderstreept deze bevinding het belang van bioveiligheid in opvangcentra voor wilde dieren.
- Hondsdolheid (Lyssavirus)
Hoewel zeldzaam, zijn wilde egels in Europa positief getest op hondsdolheid na contact met besmette vleermuizen of carnivoren. Dit risico is regionaal afhankelijk en vormt vooral een probleem in gebieden waar hondsdolheid endemisch is. Bij tenreks is geen hondsdolheid vastgesteld.
- Papillomavirus
Bij sommige egels met huidafwijkingen is een papilloma-achtig virus geïsoleerd. Dit is in dit stadium vooral van academisch belang, maar zou bepaalde wratachtige gezwellen kunnen verklaren.
Infectierisico’s in gevangenschap
Gevangenschap vermindert vaak de blootstelling aan virussen, maar kan bacteriële risico’s vergroten, vooral wanneer de hygiëne slecht is of dieren overbevolkt zijn. Risico’s zijn onder andere:
- Slechte hygiëne van de verblijven leidt tot fecale-orale overdracht van bacteriën
- Verontreinigd water of voederbakken
- Nieuwkomers die niet in quarantaine zijn geplaatst
- Gedeelde medische apparatuur of verzorgingsgereedschappen
- Suboptimale temperaturen, die het immuunsysteem onder druk zetten
- Onjuist antibioticagebruik verstoort de darmflora en bevordert resistente infecties
Tenreks in gevangenschap zijn mogelijk kwetsbaarder voor systemische bacteriële infecties vanwege de minder gedegen veterinaire kennis en hun unieke fysiologie.
Het voorkomen van infectieziekten
Er zijn een paar kernprincipes die het risico aanzienlijk kunnen verminderen:
- Strikte quarantaine (minimaal 30 dagen) voor alle nieuwe dieren
- Regelmatig schoonmaken van het verblijf, met aandacht voor voer-/waterbakken en verborgen afval
- Vermijd overbevolking of vermenging van verschillende soorten
- Een goed dieet en goede verzorging ondersteunen de gezondheid van het immuunsysteem
- Onnodige antibiotica vermijden
- Zoönosebewustzijn: draag handschoenen tijdens wondverzorging of reiniging
- Jaarlijkse controle door een dierenarts voor exotische dieren die bekend is met kleine zoogdieren
Ook bij het rehabiliteren van wilde dieren moeten de revalidatieprotocollen voor bioveiligheid worden gevolgd wanneer zij met dieren van verschillende locaties of soorten omgaan.
Hoe herken je een infectie?
De meeste infecties beginnen niet met dramatische symptomen. Subtiele tekenen kunnen zijn:
- Verminderde eetlust of activiteit
- Afscheiding uit neus, ogen of cloaca
- Diarree of abnormale ontlasting
- Gewichtsverlies
- Huidletsels of abcessen
- Neurologische symptomen (tremoren, evenwichtsstoornissen, aanvallen)
- Dood bij anderszijds ‘gezonde’ dieren; vooral in kolonies
Ga er nooit vanuit dat een egel of tenrek die niet zichtbaar ziek is, ook niet besmettelijk is. Veel dragers van ziekteverwekkers zonder dat ze symptomen vertonen.
Wanneer moet u contact opnemen met een dierenarts?
Raadpleeg altijd een dierenarts met ervaring in exotische dieren als:
- Een dier vertoont een snelle achteruitgang
- Meerdere dieren worden ziek
- Er verschijnen neurologische tekenen
- Een open wond is gezwollen of lekt
- Er is sprake van onverklaarbaar gewichtsverlies of weigering om te eten
Het meenemen van een vers ontlastingsmonster en, indien mogelijk, foto’s of een verslag van de symptomen, kan helpen bij de diagnose.
Samenvatting
Bacteriële en virale infecties zijn een natuurlijk onderdeel van het ecosysteem, en zowel egels als tenreks zijn geëvolueerd om met veel ervan om te gaan. Maar in gevangenschap of onder stress kan zelfs een kleine ziekteverwekker de doorslag geven en de dieren ziek maken. Door de meest voorkomende bedreigingen te begrijpen en vroegtijdig te handelen, kunnen verzorgers zowel de dieren als zichzelf beschermen.
Of u nu een fokker, huisdiereigenaar, wildbeheerder of dierenarts bent: kennis is uw beste gereedschap en een schone, verrijkte en stressvrije omgeving is uw beste verdediging.
