If you cannot find the answer you are looking for, please contact us.
In situ versus ex situ: twee manieren om een soort te redden
Wanneer een soort in nood verkeert, hebben natuurbeschermers twee belangrijke benaderingen om deze te beschermen: in situ en ex situ bescherming. Beide zijn essentiële instrumenten om uitsterven te voorkomen, maar ze werken op verschillende manieren en vullen elkaar vaak aan. Inzicht in deze benaderingen helpt ons te begrijpen hoe we wilde dieren kunnen beschermen, van bedreigde regenwoudtenreks tot afnemende stedelijke egelspopulaties.
Wat is in-situ-conservatie?
De term ‘in situ’ betekent ‘op de oorspronkelijke plaats’. In situ-behoud richt zich op het beschermen van soorten in hun natuurlijke habitat, zodat ze kunnen overleven en zich kunnen voortplanten waar ze geëvolueerd zijn. Deze aanpak behoudt de natuurlijke relaties tussen soorten en hun omgeving.
Belangrijke strategieën zijn:
- Het beschermen en herstellen van leefgebieden (bijvoorbeeld door inheemse vegetatie te herplanten en het gebruik van pesticiden te verminderen).
- Het creëren van corridors voor wilde dieren om gefragmenteerde leefgebieden met elkaar te verbinden.
- Het bestrijden van invasieve soorten die een bedreiging vormen voor de inheemse fauna.
- Handhaving van wetten tegen stroperij en illegale houtkap.
Voorbeelden voor egels: het creëren van veilige oversteekplaatsen, het herstellen van heggen en het diervriendelijk maken van tuinen, zodat egels in het wild kunnen floreren.
Voorbeeld voor tenreks: het behoud van de bossen van Madagaskar door middel van door de gemeenschap geleide landbeheer- en herbebossingsprojecten.
Voordelen:
- Soorten blijven zich op natuurlijke wijze ontwikkelen.
- Beschermt hele ecosystemen en niet slechts individuele soorten.
- Vaak op de lange termijn kosteneffectiever.
Uitdagingen:
- Vereist grootschalige, langdurige inzet.
- Kan lastig zijn in gebieden met veel menselijke activiteit of conflicten.
Wat is ex situ-conservatie?
De term ex situ betekent ‘buiten de oorspronkelijke plaats’. Ex situ-behoud houdt in dat soorten worden beschermd door ze uit hun natuurlijke habitat te verplaatsen naar gecontroleerde omgevingen.
Belangrijke strategieën zijn:
- Fokprogramma’s in dierentuinen, wildparken of gespecialiseerde fokcentra.
- Levend genetisch materiaal (zoals zaden, gameten of embryo’s) opslaan voor toekomstig gebruik.
- Het herintroduceren van individuen in het wild zodra de bedreigingen in hun leefgebied zijn afgenomen.
Voorbeeld voor egels: opvangcentra voor wilde dieren die gewonde of verweesde egels opvangen en ze vervolgens weer in het wild uitzetten.
Voorbeeld voor tenreks: fokprogramma’s in gevangenschap voor zeldzame soorten zoals de Laaglandse Gestreepte tenrek (Hemicentetes semispinosus) om een vangnetpopulatie te garanderen.
Voordelen:
- Kan soorten beschermen wanneer hun wilde leefgebieden niet langer veilig zijn.
- Maakt nauwlettend toezicht op de gezondheid, voortplanting en genetica mogelijk.
- Fungeert als een verzekeringspolis tegen uitsterven.
Uitdagingen:
- Beschermt de natuurlijke habitat van de soort niet.
- Dieren die in gevangenschap worden gefokt, kunnen hun overlevingsvaardigheden verliezen.
- Hoge kosten en behoefte aan gespecialiseerde zorg.
Hoe in situ en ex situ samenwerken
De meest effectieve beschermingsstrategieën combineren vaak beide benaderingen. In situ-inspanningen pakken de onderliggende oorzaken van de achteruitgang aan, terwijl ex situ-programma’s een vangnet bieden en helpen bij het herstel van wilde populaties wanneer de omstandigheden verbeteren.
Bijvoorbeeld:
- In situ werkzaamheden ter plaatse kunnen bestaan uit het herstellen van de leefomgeving van egels in landelijke en voorstedelijke gebieden.
- Ex-situ opvang- en rehabilitatieprogramma’s kunnen gewonde egels ondersteunen totdat ze klaar zijn om terug te keren naar de herstelde gebieden.
Voor tenreks kunnen herbebossingsprojecten op Madagaskar op vergelijkbare wijze worden gecombineerd met ex situ-fokkerij om de populatiegrootte te vergroten voordat ze opnieuw worden geïntroduceerd.
Samenvattend
In-situ- en ex-situ-bescherming zijn geen concurrerende methoden, maar twee kanten van dezelfde medaille. Het redden van soorten zoals egels en tenreks betekent het beschermen van hun wilde leefgebieden en het hebben van back-upplannen in gecontroleerde omgevingen. Door deze benaderingen te combineren, geven natuurbeschermers wilde dieren de beste kans om te overleven en te floreren.
